تالاب میانکاله، این بهشت گمشده پرندگان مهاجر، امروز با چهرهای غمگین و زخمی از کمآبی و بیتوجهی، روایتگر فراموشی انسان در برابر طبیعت است.
میانکاله؛ بهشتی در خطر
تالاب میانکاله، روزگاری مأمنی آرام برای هزاران پرنده مهاجر بود که از سرزمینهای دور به آن پناه میآوردند. قوهای سپید، اردکهای رنگارنگ، فلامینگوها و دهها گونه دیگر، هر زمستان این تالاب را به خانه دوم خود تبدیل میکردند. اما امروز، سکوت سنگینی بر میانکاله حاکم است.
عوامل تهدیدکننده میانکاله
کاهش بارش باران، بسته شدن راه ارتباطی تالاب به دریای خزر و برداشت بیرویه از منابع آبی، چهره میانکاله را دگرگون کرده است. دیگر خبری از آن تالاب سرسبز و پر از زندگی نیست؛ میانکاله در آستانه مرگ قرار گرفته و دیگر سرزمین امنی برای پرندگان نیست.
هشدار کارشناسان
خشکسالی و کاهش سطح آب دریای خزر، زخمی عمیق بر پیکر تالاب نهاده است. سطح آب روز به روز کمتر میشود و تنها منبع تغذیه آن، بارشهای فصلی است که آن هم دیگر مانند گذشته نیست. کارشناسان هشدار میدهند که اگر این روند ادامه یابد، میانکاله در کمتر از پنج سال به سرنوشت دهها تالاب خشکشده دیگر در ایران دچار خواهد شد. این فاجعه زیستمحیطی، نه تنها شمال ایران، بلکه اکوسیستم جهانی را نیز تحت تأثیر قرار میدهد؛ چرا که میانکاله، یکی از تالابهای مادر جهان و نقطهای کلیدی در مسیر مهاجرت پرندگان است.
روایت حاجعلی؛ از روزهای پررونق تا سکوت مرگبار
در گوشهای از تالاب، حاجعلی، پیرمرد ۷۵ سالهای را ملاقات کردیم که تمام عمرش را در حوالی میانکاله گذرانده و روزگاری از این تالاب امرار معاش میکرد. قایق چوبی قدیمیاش، که زمانی وسیلهی زندگیاش بود، حالا گوشهای افتاده و خاک میخورد.
خاطرات حاجعلی از میانکاله
حاجعلی با نگاهی غمگین به تالاب خشکیده گفت: «اینجا روزگاری پر از زندگی بود. آب زلال، ماهی فراوان، پرندههای رنگارنگ… اما حالا فقط سکوت و خشکی است.» او از روزهایی گفت که با دستان پر از ماهی از تالاب برمیگشت و خانوادهاش با همین ماهیگیری زندگی میکردند. اما حالا، آب هر روز کمتر میشود و دیگر خبری از ماهیهای درشت نیست. پرندهها هم انگار میانکاله را فراموش کردهاند.
نگرانی حاجعلی از آینده میانکاله
حاجعلی از شنیدن خبر پتروشیمی و کارهای صنعتی در منطقه ابراز نگرانی کرد و گفت: «این تالاب خانه ماست، خانه پرندههاست. چطور میتوانند این خانه را خراب کنند؟ اگر میانکاله خشک شود، همه چیز تمام میشود. نه فقط برای ما، بلکه برای دنیا. این تالاب نعمت خداست، چرا کسی قدرش را نمیداند؟» او به دوردستها خیره شد و از روزهایی گفت که باران تالاب را زنده میکرد، اما حالا حتی باران هم نمیتواند این خشکی را جبران کند.
نگاه فعال محیط زیست به زوال میانکاله
با فرهاد یکتانیک، یکی از فعالان محیط زیست مازندران که سالها برای حفاظت از میانکاله تلاش کرده، درباره وضعیت تالاب گفتگو کردیم.
هشدار فرهاد یکتانیک
یکتانیک با اندوه از وضعیت میانکاله و آینده نگرانکنندهاش گفت: «میانکاله، فقط یک تالاب نیست؛ قلب تپنده زیستکره است. اینجا خانه هزاران گونه پرنده مهاجر بود که از گوشهوکنار جهان به آن پناه میآوردند. حالا، میانکاله نه فقط برای پرندگان، که حتی برای ما انسانها هم مأمنی ندارد.» او به کاهش محسوس پرندگان مهاجر در سالهای اخیر اشاره کرد و آن را نشانهای جدی از یک فاجعه زیستمحیطی دانست.
دلایل وضعیت بحرانی میانکاله
یکتانیک، کاهش بارشها، عقبنشینی آب دریای خزر، و دخالتهای انسانی از جمله شکار بیرویه و طرحهای توسعه صنعتی را از مهمترین دلایل این وضعیت برشمرد. او تأکید کرد که اگر این شرایط ادامه یابد، تا چند سال دیگر چیزی از میانکاله باقی نخواهد ماند.
اهمیت جهانی میانکاله
یکتانیک با تأکید بر اهمیت جهانی این تالاب گفت: «میانکاله یکی از تالابهای مادر جهان است. نابودی آن تنها به معنای از دست دادن یک زیستگاه نیست؛ اکوسیستم جهانی پرندگان مهاجر به هم میریزد. این پرندگان نقش اساسی در حفظ تعادل زیستمحیطی دارند و وقتی یک حلقه از این زنجیره حذف شود، اثرات آن همه جا دیده میشود.» او همچنین به موضوع صیدهای غیرقانونی و لزوم فرهنگسازی برای نجات میانکاله اشاره کرد.
نگرانی مسئول حفاظت حیات وحش مازندران
با کوروس ربیعی، مسئول حفاظت حیات وحش مازندران، درباره چالشهای میانکاله گفتگو کردیم.
کاهش چشمگیر پرندگان مهاجر
ربیعی با تأکید بر کاهش چشمگیر تعداد پرندگان مهاجر در سالهای اخیر گفت: «تالاب میانکاله، که هر ساله میزبان دهها هزار پرنده مهاجر بود، اکنون دیگر آن رونق گذشته را ندارد. کاهش سطح آب و نبود منابع آبی کافی باعث شده است بسیاری از گونههای پرندگان مسیر خود را تغییر دهند یا با خطر نابودی مواجه شوند.»
تهدیدی برای اکوسیستم جهانی
ربیعی با اشاره به نقش میانکاله به عنوان یکی از تالابهای مادر جهان افزود: «خشک شدن این تالاب تنها یک بحران محلی نیست؛ بلکه یک تهدید برای اکوسیستم جهانی است. میانکاله نقشی کلیدی در چرخه مهاجرت پرندگان دارد و اختلال در این چرخه، میتواند اثرات مخربی بر حیات وحش در نقاط مختلف جهان داشته باشد.» او نیز بر لزوم اقدام فوری برای نجات میانکاله تأکید کرد.
جمعبندی و نتیجهگیری:
میانکاله امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند توجه و اقدام عملی است. این تالاب با شکوه، که روزگاری سرپناه امن هزاران پرنده مهاجر و گونههای بیشمار گیاهی و جانوری بود، اکنون در برابر چالشهای جدی طبیعت و انسان ایستاده است. نجات میانکاله، نیازمند برنامههای جامع برای مدیریت منابع آب، کاهش آسیبهای انسانی، فرهنگسازی در میان جوامع محلی و تلاش برای افزایش آگاهی عمومی است. میانکاله میتواند دوباره به همان نگین درخشان طبیعت ایران تبدیل شود.
دیدگاهتان را بنویسید